برق، یکی از اجزای ضروری زنگی ما است و نمی‌توان لزوم استفاده از آن را منکر شد؛ این در حالی است که ممکن است خطراتی را هم برای جان انسان‌ها و هم اموال و دارایی‌ها ایجاد کند. برق گرفتگی و آتش سوزی، خطرات عمده مرتبط با برق هستند از این رو نمی‌توان بدون رعایت نکات ایمنی، از برق استفاده کرد. از این رو استفاده از دستگاه قطع کننده مدار جریان باقیمانده (RCD)، در تأسیسات الکتریکی، راهکاری است مناسب برای جلوگیری از بروز حوادث خطرناک که بعضا صدمات مالی و جانی جبران‌ناپذیری را ایجاد می‌کند؛ دستگاهی که از آن به کلید محافظ جان نیز یاد می‌شود. در این صفحه اطلاعاتی از مشخصات فنی کلید محافظ جان، انواع کلید محافظ جان، فروش، کاربرد و نحوه عملکرد آن مشاهده می‌کنید.
کلید محافظ جان چیست؟
کلید محافظ جان، در واقع یک دستگاه ایمنی بسیار حساس است که در تأسیسات الکتریکی قرار می‌گیرند و در صورت بروز خطای الکتریکی، برق را به صورت کاملا اتومات و در زمان بسیار کوتاه قطع می‌کند. همانطور که پیش‌تر هم گفتیم، طراح و سازندگان این محصول، آن را برای محافظت بشر در برابر خطرات برق‌گفتگی و همچنین آتش‌سوزی‌های الکتریکی تولید کرده‌اند.
تصور کنید که دستگاه‌های برقی دچار اختلال عملکرد شده‌اند و در صورت تماس با آن‌ها، احتمال برق‌گرفتی وجود داشته باشد. کلید RCD بلافاصله با قطع کردن جریان، شما را از این حادثه نجات می‌دهد؛ از این رو به دستگاه محافظ جان، شهرت یافته‌اند. درست است که در خانه‌ها، کلیدهای قطع‌کننده مدار و فیوز نصب شده‌اند؛ اما این کلیدها فقط در برابر بار اضافی و اتصال کوتاه‌مدت کاربرد دارند نه برقگرفتگی! به بیانی ساده‌تر، سطح حفاظت دستگاه محافظ جان، بسیار بیشتر از فیوز و کلیدهای قطع‌کننده مدار است.
طرز کار کردن کلید محافظ جان
تمامی RCD ها، یک دکمه تست دارند که باید هر 3 ماه یکبار، آن را فشار دهید. در این صورت، یک خطا شبیه‌سازی می‌شود و شما متوجه می‌شوید که آیا کلید محافظ، به درستی کار می‌کند یا خیر.
در مورد نحوه عملکرد کلید محافظ جان باید بدانید که این دستگاه مدام در حال کنترل جریان الکتریکی است؛ این کار را نیز با کمک یک یا چندین مدار محافظ، انجام می‌دهد. هر زمان که دستگاه متوجه شود، جریان الکتریسیته در جایی که نباید، وجود دارد، بلافاصله مدار را خاموش می‌کند. به عنوا مثال، ممکن است سیمی روکش نداشته باشد و احتمال لمس آن توسط شما وجود داشته باشد، اینجاست که کلید محافظ جان، وارد عمل شده و برق را قطع می‌کند. با این کار، از مرگ و آسیب‌های جدی، جلوگیری می‌شود یا آن را کاهش می‌دهد.
برای توضیح بیشتر، در نظر بگیرید که داخل هر RCD یک هسته آهنی وجود دارد. الکتریسیته‌ای که از کابل‌های برق‌دار به این کلید وارد می‌شود، از بین یک تابلو برق و یک سیم‌پیچ که دور هسته آهنی می‌چرخد، عبور می‌کند. زمانی که این الکتریسیته از اطراف سیم‌پیچ عبور می‌کند، میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود. جریانی که از کابل‌های خنثی به داخل دستگاه بازمی‌گردد، از اطراف سیم‌پیچ عبور می‌کند که درست برعکس سیم‌پیچ برق سیم‌کشی است.
در این حالت است که شما دو میدان مغناطیسی متضاد دریافت می‌کنید. جریان برگشتی از سیم خنثی باید همان جریانی باشد که داده شده است، از این رو دو میدان مغناطیسی متضاد باید با یکدیگر برابر باشند و هم را خنثی کنند. اگر میدان مغناطیسی نباشد، هیچ اتفاقی برای تابلوی برق نمی‌افتد.
جریان همانطور که در نظر گرفته شده است، در اطراف دستگاه به جریان می‌افتد. در همه دستگاه های برقی از جمله دستگاه های مربوط به برق صنعتی در صورتی که یک دستگاه دارای ایراد باشد، احتمال آنکه مقداری از برق به زمین نشت کند، وجود دارد. در این شرایط، جریانی که دستگاه را تامین می‌کند، همچنان یکسان است. از این رو میدان مغناطیسی در سیم‌پیچ اول نیز یکسان خواهد بود؛ البته جریان کمتری به سیم‌پیچ خنثی بازمی‌گردد؛ زیرا مقداری از آن همانطور که گفته شد، نشت می‌کند. احتمال نبود تعادل بین دو میدان مغناطیسی پررنگ می‌شود.
تابلو که یک صفحه آهنی است، در صورتی که میدان مغناطیسی خالص وجود داشته باشد، به هسته آهنی جذب می‌شود و مدار را قطع می‌کند. سپس یک دکمه تنظیم مجدد، فشار داده می‌شود تا مدار به جای خود برگردد.
در برخی موارد ممکن است سوئیچ ایمنی RCD به دلایل زیر از کار بیفتد:
- رطوبت: رطوبتی که باعث نشت برق به زمین در یک دستگاه یا سیم‌کشی محل شود.
- عنصر گرمایش: عنصر گرمایشی که یا معیوب است یا باعث ایجاد نوسانات الکتریکی ناگهانی می‌شود.
- لوازم الکتریکی: وسیله‌ای با موتور الکتریکی که یا معیوب است یا نوسانات ناگهانی الکتریکی ایجاد می‌کند.
بنابراین لازم است تا همانطور که قبلا هم گفته شد، این دستگاه هرچندوقت یکبار توسط شما تست شود، تا از سلامت آن مطمئن شوید.
سایر کلید های برق صنعتی: کلید اتوماتیک هوایی یا ACB
کاربرد کلید محافظ جان
در مورد کاربرد کلید محافظ جان باید بگوییم همانطور که می‌دانید، دستگاه‌های RCD برای محافظت در برابر تماس‌های مستقیم و غیر مستقیم استفاده می‌شود. یک کلید محافظ جان می‌تواند جریان‌های نشتی کم را که توانایی عبور از بدن شخص را دارند، تشخیص دهد. از این رو در صورتی که ابزار محافظتی معمولی مثل فیوزها از کار بیفتند، این دستگاه، ایمنی بهتر و بیشتری را فراهم می‌کند. به عنوا مثال اگر به دلیل خطای انسانی، عایق‌های قدیمی یا آسیب‌دیده و... خطر برقگرفتگی یا آتش‌سوزی وجود داشته باشد، RCD مانع از بروز آن می‌شود.
برای توضیح بیشتر، یک کتری برقی را تصور کنید که روشن و در حال گرم کردن آب است. الکتریسیته از طریق کابل خنثی بازمی‌گردد تا مدار الکتریکی کامل شود. در این لحظه، RCD وارد عمل می‌شود تا بررسی کند، جریانی که از سیم برق عبور می‌کند، برابر با جریان برگشتی از قسمت دوم مدار است (که به آن سیم خنثی می‌گویند)، یا خیر! اگر به هر دلیلی، مقداری از الکتریسیته یا همان جریان برق که وارد کتری شده است، از طریق کابل زمین خارج شود، جریان باقیمانده از کابل خنثی، کمتر از جریان عبوری از کابل برق خواهد بود.
یکی دیگر از کلیدهای پر کاربرد در وسایل برقی کلید مینیاتوری است که وظیفه قطع کردن مدار را در حالت اضافه بار و اتصال کوتاه دارد.
انواع کلید محافظ جان
بسته به ویژگی‌های بار، جریان باقیمانده دارای اشکال موج‌های مختلف است؛ پس لازم است تا انواع مختلفی از RCD طراحی و تولید شود تا مطمئن بود که این دستگاه‌ها برای مقابله با هر مشکلی مناسب و مجهز هستند و شما با توجه به کاربرد و نیازی که دارید، باید اقدام به خرید کلید محافظ جان مناسب کنید.
نوع AC
RCDهای نوع AC را برای آنکه بتوان جریان‌های متناوب را تشخیص داد، تولید کرده‌اند. این نوع برای استفاده عمومی مناسب هستند.
نوع A
کلیدهای محافظ نوع A نیز دارای جریان باقیمانده و متناوب هستند. این نوع به طور ویژه و خاص برای استفاده در بارهای الکترونیکی کلاس 1 تک فاز طراحی شده‌اند.
نوع F
این نوع، ضمن اینکه ویژگی‌های نوع A را دارد، به طور ویژه برای حفاظت مدار طراحی شده است که در آن از درایورهای سرعت متغیر تک فاز استفاده می‌شود.
برای آشنایی و مطالعه مشخصات درایو ac می توانید روی لینک مربوطه کلیک کنید.
نوع B
از نوع B برای بارهایی که دارای یکسوکننده‌های سه فاز هستند، مانند درایورهای سرعت متغیر، سیستم PV، ایستگاه شارژ EV و تجهیزات پزشکی استفاده می‌شود.
درایو موتور DC هم یکی از پرکاربردترین درایور های صنعتی است. می توانید مشخصات آن را در سایت تخصصی سپکا مطالعه کنید.
ممکن است زمانی که در مورد انواع کلید محافظ جستجو می‌کنید، با سه نوع زیر هم برخورد کنید:
- کلید محافظت جان ثابت: این کلیدها از بالاترین سطح حفاظت برخوردارند؛ زیرا می‌توانند از تمامی پریزهای مدار، سیم‌کشی‌ها و هر دستگاهی که به برق متصل می‌شود، محافظت کنند.
- کلیدهای سوکتی: از این نوع کلید محافظ جان، می‌توان برای حفاظت از کسانی که به طور مستقیم با تجیهزات الکتریکی در ارتباط هستند، استفاده کرد.
- کلیدهای قابل حمل: در برخی مواقع، امکان استفاده از نوع ثابت یا سوکتی وجود ندارد، یا به هر دلیلی این دو نوع RCD در دسترس نیست، از این رو می‌توانید از نوع قابل حمل استفاده کنید. البته در نظر داشته باشید که این نوع از دستگاه نیز مانند نوع سوکتی از کسانی که با تجهیزات الکتریکی در ارتباط هستند، محافظت می‌کند و به هر پریز استانداردی متصل می‌شوند.
مشخصات فنی کلید محافظ جان
مهم‌ترین مشخصات فنی کلید محافظ جان عبارت‌اند از:
- جریان اسمی (IN): 25 تا 63 آمپر
- ولتاژ امسی (UE): 400/230 ولت متناوب
- دارای دو پل تک فاز با نول و چهار پل سه فاز با نول
- ولتاژ عایق‌بندی اسمی (UI): 690 ولت
- ولتاژ ضربه‌ای اسمی (UIMP): 6000 ولت
- استاندارد: EN/IEC61008-1
- جریان اتصال کوتاه مشروط اسمی: 6000 آمپر
- جریان‌های نشتی اسمی: 30 و 300 میلی‌آمپر
- برخوردار از مکانیزم قطع: رله اکترومغناطیسی
- نوع ترمینال: کابل افشان، مفتولی، باس بار خور
- زمان قطع جریان نشتی کمتر از 100 میلی‌ثانیه
- برخوردار از استقامت بدنه در برابر حرارت بالا و خود اطفاء
- دستگیره با قابلیت پلمپ
مشاهده مشخصات فنی انواع گیربکس صنعتی در سایت تخصصی سپکا
نکات مهم در خرید کلید محافظ جان
هنگام خرید دستگاه محافظ جان، مانند خرید هر وسیله دیگری، لازم است تا نکاتی را در نظر بگیرید. در این صورت وسیله‌ای کاربردی خواهید داشت.
- قبل از هرچیزی، از فروشگاه معتبر که محصولات اصل، با گارانتی و ضمانت‌نامه فروش ارائه می‌دهند، خرید کنید. در صورت بروز هر مشکل فنی، می‌توانید به این فروشگاه‌ها مراجعه کرده و از راهنمایی و پشتیبانی فروشنده برخوردار شوید.
- اتاق یا فضایی که قرار است دستگاه را در آن قرار دهید، در نظر بگیرید. RCD باید طبق شاخص‌های سطح بار روی سیم‌کشی برق انتخاب شود. این نوع دستگاه‌ها در بیشتر مواقع برای کار روی یک شبکه تک‌فاز یا سه فاز طراحی می‌شوند.
- در صورتی که هیچ وسیله‌ای ندارید که قادر باشد شبکه را اضافه بار کند، می‌توانید از نوع A کلید محافظ بار استفاده کنید.
- در صورت کار با بار زیاد، بهتر است کلید محافظ سه قطبی را خریداری کنید.
- پیش از خرید، حتما دستگاه را در فروشگاه چک کنید تا مطمئن شوید که سالم است. روی هر مدل از دستگاه محافظ جان، دکمه تست تعبیه شده است. با فشار دادن این دکمه، نشتی جریان شبیه‌سازی می‌شود و در صورتی که دستگاه به صورت خودکار خاموش شود، بدین معناست که سالم است و کار می‌کند.
هنگام خرید این دستگاه، ممکن است با قیمت‌های متفاوت توسط فروشنده‌های مختلف مواجه شوید. برای اطمینان از اصالت کالا و اطلاع از قیمت کلید محافظ جان، می‌توانید با سپکا (شرکت صنعت گستران سپید کاسپین ) تماس بگیرید. ما با به کارگیری افراد حرفه‌ای و متخصص اقدام به فروش فیوز محافظ جان برای ایجاد امنیت بیشتر هموطنان کرده‌ایم تا محصولی باکیفیت، کاربردی و با قیمتی مناسب را به شما عرضه کنیم.